नितळ बघितला काल. एक वेगळाच विषय फारसा आव न आणता मांडण्याचा चांगला प्रयत्न वाटला मला तरी.
गडगंज संपत्ती असलेल्या, serial वाल्या घरांनाही लाजवू शकेल अशा typical joint family मध्ये लहानाचा मोठा झालेला घरातला ३५ वर्षांचा अविवाहित डॉक्टर अंगभर कोड असणाऱ्या त्याच्या डॉक्टर मैत्रिणीच्या प्रेमात पडतो. प्रत्येक वयोगटाचे, वेगवेगळ्या पिढ्यांचे लोक कशा पद्धतीनी या बातमीला खळबळजनक बनवून react करतात आणि कशी सामाजिक, सांस्कृतिक आणि वाडवडिलांच्या संस्कारांचा side-effect म्हणून म्हणा किंवा आजूबाजूच्या समवयीन लोकांच्या वागणुकीचा आपल्यावर होणार्या परिणामामुळे म्हणा, खोलवर रुतून बसलेली "apparent" मुल्ये शेवटी चांगल्या-वाईटाच्या व्याख्या ठरवतात हा movie चा मूळ मुद्दा. आता इतका open-ended विषय निवडल्यामुळे आणि debate च्या सगळ्या बाजू मांडता आल्या पाहिजेत म्हणून characters तशी बरीच crudely generalized आणि stereotyped आहेत. प्रेमळ आजोबा, self-involved आणि rude काका, military खाक्याचे आणि कदाचित म्हणूनच कधीच काही बोलून न दाखवणारे वडील,social circle आणि social status च्या विचारांनी नाक मुरडणार्या काक्वा, "काय बिघडला यात" असं blindly म्हणणारे teen cousins आणि आपण कसे नवीन विचारांचे progressive लोक आहोत हे ठसवण्यासाठी ambivalent राहणारे धूर्त लोक....characters चा संपूर्ण गोतावळा आहे आणि काही काही संभाषणं पण खरोखरच विचार करायला लावणारी आहेत. हा रोग नाही तर फक्त lack of a pigment आहे, एखाद्याची identity हि फक्त बाहेरच्या रूपावर अवलंबून नसते, rebel करून आणि भांडून लग्न करता येईल आणि पाहिजे ते मिळवता येईल पण सुख मिळेल का वगैरे प्रश्न मांडून आणि purposefully ते unanswered ठेवून प्रत्येकाला त्याच्या point of view नि ते interpret करता आले पाहिजेत हा movie चा message पण चांगला आहे. पण.....
माशी शिंकायलाच हवी कुठेतरी.....
मला तरी एक गोष्ट जाम खटकली. 'तारे झमीन पर' बघताना पण खटकली होती, पण तेव्हा the drama of the movie overpowered me; कि अशा movies मध्ये आणि by "अशा", i mean कि अशा movies ज्या काहीतरी चाकोरीबाहेरचे विषय मांडतात, त्यांच्यामध्ये almost invariably, the "unlucky" character(who by definition has to be the protagonist) always has something to compensate for his "defect". म्हणजे तारे झमीन पर मधलं पोरगं हे एकदम gifted artist निघतं! काय probability आहे खऱ्या जगात असं होण्याची? दहा लाख मुलांमध्ये २० dyslexic असली तर त्यातली १९ मुलं हि average मुलंच नसणार का? आणि नेहमीपेक्षा खूप जास्त, खूप वेगळे कष्ट घेऊन average perform करत येणं हि पण एक त्यांच्या दृष्टीनी groundbreaking achievement नाही का? पण हे realistic दाखवणं तर सोडाच, अशा प्रकारच्या movies त्या protagonists च्या त्या overcompensating "abilities" ना "glorify" करतात! म्हणजे आधी जर त्यांच्या defect नि त्यांना objectify करण्यात येत असलं तर शेवटी त्यांच्या खतरनाक talent मुळे objectify केलं जातं. आणि सगळं normal चं दाखवलं तर story कुठे राहिली आणि drama कुठे राहिला हा मुद्दा च माझ्या मते void आहे. जर तुम्ही काहीतरी वेगळं करायला घेतलंय तर ते संपूर्णपणे तसच ठेवा, उगाच safe option निवडून तुम्ही स्वताच स्वताच्या विषयाला आणि मांडणीला खिजवताय कि काय असं वाटतं राहत .... नितळ मध्ये सुद्धा "काय talented surgeon आहे ती आणि किती सुंदर गाते बघा!" असं तो मुलगाच म्हणतो. अरे हे काय! म्हणजे चांगलं गाता येत नसतं तर नाही म्हणणार होता का तो? चांगल्या गोष्टींवर focus करावं, वाईट गोष्टी आणि disabilities पेक्षा, या point of view नि जर अशा गोष्टी include करण्यात येत असल्या तर it is even worse because it sends out a message कि हा defect वाईट आहे! पण यामुळे जे 'negative connotation" मिळाल तेही वाईटच! मूळ मुद्दा कि यात काही वाईट नाहीये तर it is a way of life हे सांगणं मागेच पडून जातं कुठेतरी आणि viewer काय शिकून जातो कि defect असलं तरी जोपर्यंत काहीतरी त्याला compensate करणारी ability आहे तोवर काळजीच काही कारण नाही..... And it is exactly this kind of thinking which defeats the purpose of why the movie was made in the first place....
नाही का? असो....